Zapamiętywanie
O pamięci słów kilka
Trzecim etapem procesu czytania jest zapamiętywanie. Badanie mechanizmów pamięci ma długą historię, jednakże daleko jeszcze do pełnego ich zrozumienia. Istnieje kilka teorii pamięci różnie objaśniających procesy zachodzące w mózgu człowieka. Odnotujmy może na marginesie, że już sam fakt obecności kilku teorii świadczy o braku jasności w tych kwestiach.
Dla teoretycznej podbudowy problemu szybkiego czytania interesująca jest teoria dzieląca pamięć na krótkoczasową i długoczasową.
W pamięci krótkoczasowej, nazywanej też operacyjną, gromadzone są wskazówki i informacje otrzymane na krótko przed rozpoczęciem czynności lub w czasie jej trwania. Pozostają one w pamięci stosunkowo niedługo, odgrywając ważną rolę w przebiegu omówionej wcześniej antycypacji, gdyż dzięki zachowaniu w pamięci treści przeczytanego fragmentu tekstu pojawiają się możliwości powstania różnych myślowych domysłów i przewidywań.
Natomiast w pamięci długoczasowej, albo trwałej, przechowywane są wiadomości nabyte w czasie nauki oraz uzyskane w wyniku doświadczenia zawodowego czy w ogóle życiowego. Ten rodzaj pamięci stanowi źródło wszelkiej wiedzy i umiejętności człowieka.
Nowe informacje przechowywane są przez pewien czas w krótkoczasowej formie, a następnie mogą przekształcić się w trwałą pamięć. Ustalono eksperymentalnie, że świeże ślady pamięciowe podrażnione zewnętrznym bodźcem mogą zanikać. Chcąc zatem zapewnić sobie efektywność szybkiego czytania należy uwolnić się od zewnętrznych napięć i traktować czytanie jako odpowiedzialną czynność, w której nic nie powinno przeszkadzać.
Operatywność pamięci można poprawić przestrzegając pewnych jej praw:
- Zapamiętanie jest tym trwalsze, im głębsze jest przekonanie o potrzebie zapamiętania. "Słaba pamięć" najczęściej nie dowodzi małej zdolności do zapamiętywania, lecz świadczy o braku organizacji lektury i niejasności celu czytania. Należy jednocześnie chronić w pamięci informacje niezbędne, a pozbywać się niepotrzebnych.
- Efektywność zapamiętywania mechanicznego (tzw. wkuwania) jest 20-krotnie niższa od rozumowego (sensownego).
- Pojemność pamięci nie zależy od ogólnej ilości informacji, lecz od ilości odrębnych, zakończonych jej części, która jest stała i waha się od 5 do 9. Praktycznie oznacza to, że człowiek zapamiętuje z jednakową trudnością np. siedem cyfr, siedem słów lub logicznie powiązanych zdań. Zatem w trakcie czytania, w czasie przerwy fiksacyjnej oka, wygodniejsze są do zapamiętania dłuższe cząstki tekstu, i odwrotnie - rozdrobnienie go utrudnia zapamiętanie.
Pamięć ludzka może pomieścić 1000 miliardów elementów informacji
Warto przy okazji powiedzieć o niezwykłych możliwościach ludzkiej pamięci. Ocenia się, że pamięć rozwiniętego mózgu człowieka może pomieścić 1000 miliardów elementów informacji, co jest wielkością dziesiątki tysięcy razy większą niż pojemność pamięci operacyjnej najwyższej klasy komputerów. Gdyby człowiek mógł w pełni wykorzystać te możliwości, to - mówiąc obrazowo - opanowałby sześć języków obcych, przyswoił programy trzech wyższych uczelni i zapamiętał treść wszystkich 82 tysięcy haseł wielkiej encyklopedii powszechnej. Dodajmy jeszcze, że mózg przeciętnego człowieka zdolny jest wykonać w ciągu sekundy liczbę operacji rzędu 10 15 (1 kwadrylion). Jednakże tak wielka ilość informacji nie jest przyjmowana nawet przy najszybszym czytaniu.
Pomiędzy możliwościami mózgu a ich wykorzystaniem przez człowieka istnieje ogromna dysproporcja. Uczeni twierdzą, że około 95% wykształconych komórek mózgowych jest systematycznie "niedoładowana" informacją i nie uczestniczy w pracy pamięci. Niektórzy wypowiadają też pogląd, że jedynie 1% ludności świata wykorzystuje możliwości mózgu dostatecznie efektywnie.
Zatem spożytkowanie chociaż części tych wielkich i nie zawsze uświadamianych sobie "psychicznych rezerw" leży u podstaw szybkiego czytania, maksymalnie aktywizującego uwagę, myślenie i pamięć czytelnika.
